پوشش گیاهی و جنگل ها

استان کردستان از طبیعتی زیبا برخوردار است و جنگل بخشی از زیبایی های استان را شکل بخشیده است. جنگل های استان دراطراف شهرهای بانه و مریوان واقع شده و بعد از جنگل های شمال کشور در درجه ی دوم اهمیت قرار دارد. در حال حاضر جنگل های استان به صورت درختچه و بوته های پراکنده درآمده است. معروف ترین درختان جنگلی این جنگل ها بلوط ، مازو یا دار مازو، گلابی، زبان گنجشک ( ون)، گردو، سیب وحشی، پسته وحشی (بنه) ، زالزالک، آلبالو جنگلی، بادام تلخ ،ازگیل، داغداغان، نارون، افرا و درخت هایی مانند گز و بید وحشی در کنار رودخانه است.

به طور کلی می توان نواحی جنگلی استان را چنین تقسیم نمود:

- جنگل های منطقه مریوان، که وسعت آن 185000 هکتار است.

- جنگل های منطقه بانه، که مساحت آن حدود 50000 هکتار تخمین زده می شود.

- جنگل های منطقه سقز که مساحت آن حدود 7000 هکتار است.

- جنگل های منطقه سنندج که مساحت آن حدود 78000 هکتاراست و بیشتر درغرب کامیاران و جنوب سنندج واقع شده اند.

پارک جنگلی آبیدر

این پارک در ضلع غربی شهر سنندج در دامنه کوه آبیدر قرار دارد. آبیدر در فرهنگ منطقه جایگاه خاصی دارد و به دلیل پر آب بودن چشمه سارها، قنات ها و وجود باغ های متعدد مانند امانیه، امیریه و ... چنین نامیده می شود.

از زمانی که شهر سنندج بنیان نهاده شد، آب چشمه های آبیدر به شهر منتقل شد. هنوز هم قنات عمارت خسروآباد، آصف، وکیل، مشیر و تعدادی از بناها، به نوعی از این کوه سرچشمه می گیرد. در سال های اخیر در این کوه پارکی احداث و سکوبندی و داده سازی در آن انجام شده است. نقش برجسته ای هم در آن ساخته شده که بسیار قابل درنگ است. این منطقه از مکان های زیبای شهر سنندج است.

منطقه اورامان

یکی از مناطق زیبای استان کردستان، منطقه ی اورامان است که در شرق مریوان قرار دارد و دارای کوهستان های زیبا با پوشش جنگلی است. رودخانه بزرگ سیروان ، از این منطقه و دره ی اورامان عبور می کند و به رودخانه دیاله در عراق می پیوندد.

یادآوری این مهم ضروری است که جنگل ها و مناطق بسیاری چون جنگل های بانه، مریوان و همچنین " دره شاهان" که در کنار قلعه " قم چقای" واقع شده است از مراکز مهم طبیعی استان محسوب می شوند.

دریاچه ها و آبشارها

دریاچه زریوار

این دریاچه در سه کیلومتری شمال باختری مریوان و در ارتفاع 1285 متری از سطح دریا قرار دارد و از زیباترین میراث های طبیعی استان کردستان به شمار می آید. آب این دریاچه از چشمه های جوشان و رودخانه های چندی که به آن می ریزد، تامین می شود. حجم آب دریاچه از 5/22 میلیون متر مکعب تا 5/47 میلیون متر مکعب در طول سال متغیر است. طول دریاچه شش کیلومتر و عرض آن 1700 تا 3000 متر است. مساحت آن حدود 720 هکتار است.

وجه تسمیه زریوار و زریبار که هر دو در منطقه متداول است، به واژه " زری" که در زبان کردی به معنی دریاچه است، باز می گردد. پسوند " دار" و " بار" پسوند تشبیهی، و زریبار یا زریوار به معنی دریاچه وار است. درباره این دریاچه افسانه های متعددی وجود داد که مشهورترین آنها وجود شهری مدفون در زیر آب های دریاچه است.

آبشاربل

در یکی از روستاهای منطقه اورامان و در مرز استان کرمانشاهان، روستایی به نام " بل" واقع است. درکنار این روستا، در جاده ای که به " کوسه هجیج" منتهی می شود، آبشاری زیبا وجود دارد که به عقیده کارشناسان دارای آبی عالی برای شرب است. این آب با فشار زیاد و در حجم بسیار از شکاف کوهی بیرون می ریزد و عظمت و شکوه طبیعت را جلوه گر می سازد. این آب در مسیر خود به رودخانه سیروان می ریزد.

چهل چشمه

چهل چشمه از کوه های مرتفع کردستان است. این کوه دارای آبشارها و چشمه های بسیار زیبایی است و وجه تسمیه آن نیز حکایت از وجود چهل چشمه آب دارد. این کوه در منطقه "خورخوره" از شهرستان دیواندره قرار دارد و منطقه ای سردسیر و برف گیراست. در این کوه می توان در تمامی سال برف را مشاهده کرد. این کوه یکی از سرچشمه های رودخانه جغاتو ( جغتو) و سپید رود است و دارای چشمه سارهای فراوان و دامنه های سرسبز و زیبا است.

چشمه باباگرگر

در روستای "بابا گرگر"، در 18 کیلومتری شمال شرقی شهرستان قروه، چشمه ای جوشان همیشه می خروشد که به آن "دنگز" می گویند. آب این چشمه در استخری عمیق و مدور به محیط 200 متر جمع می شود. این چشمه پر آب دارای آبی است که رنگ آن مایل به سرخ است و در بعضی مواقع به رنگ زرد مایل به لیمویی در می آید. آب این چشمه به علت وجود املاح معدنی به ویژه گوگرد ، رنگین است. ظاهراً این آب برای امراض سودایی و پوستی مناسب است و در درمان سوء هاضمه و دیگر بیماری های دستگاه گوارش و نیز راشیتیسم و درمان تورم مؤثر می افتد. این چشمه و امامزاده باباگرگر در کنار آن، از مکان های طبیعی و تاریخی استان محسوب می شوند.

سراب وینسار

یکی از چشمه های قدیمی شهرستان قروه، چشمه سراب است که با آب بسیار گوارا و عالی در داخل روستای " وینسار" از دل زمین بیرون می آید. در حقیقت روستای وینسار پیرامون این چشمه شکل  گرفته است. این چشمه سال های سال است که تأمین کننده آب روستا، هم برای شرب و هم کشاورزی است. اطراف چشمه اصلی سنگ چین شده و قدمت سنگ چین آن حدود دو تا سه قرن بر آورد شده است. تا حدود سی سال پیش مردم روستا در ماه خرداد مراسم شکرگزاری و قربانی برای " سراب "، برگزار می کردند. در این مراسم ضمن قربانی کردن گوسفندان به جشن و شادمانی می پرداختند و احترام ویژه ای برای این چشمه قایل بودند.

سراب قروه

در بخش جنوبی شهر قروه سرابی طبیعی وجود دارد که یکی از تفرج گاه های مردم منطقه محسوب می شود. این سراب دارای آبی خوب و گواراست. به همین دلیل شهر قروه در کنار آن ایجاد شده است. بخشی از آب کشاورزی و مشروب قروه از این آب تأمین می شود.

آبشارکویله

یکی از مکان های دیدنی استان کردستان ، آبشار" کویله " است که در شهرستان مریوان و در مسیر جاده مریوان – سقز واقع است. این آبشار زیبا در فصل بهار از مکان ها دیدنی و زیبای منطقه محسوب می شود.

چشمه آب تلخ ( پیرصالح)

چشمه آب تلخ در روستای قشلاق از شهرستان بیجار قرار دارد. علت نامگذاری این چشمه به علت تلخ بودن آب آن است. هر چند دلیل تلخ بودن آب این چشمه به روشنی مشخص نشده است، اما آب آن برای درمان بیماری های روماتیسمی مؤثر است.

چشمه کواز

این چشمه در50 کیلومتری شمال غربی کامیاران و در10 کیلومتری شمال غربی روستای پلنگان در دامنه کوه واقع شده است. آب این چشمه طعم گوگردی دارد و در محل جوشش آن از زمین، رنگ آب شیری است و خود نشان دهنده وجود مواد آهنی و گوگردی درآب است. آب این چشمه در استخر کوچکی جمع می شود و از آن برای نوشیدن و نیز درمان بیماری های مجاری تنفسی، روماتیسمی و بیماری های جلدی استفاده می شود.

علاوه بر این چشمه ها می توان به موارد زیر نیز اشاره کرد:

چشمه خاور آباد: این چشمه در جنوب شرقی چشمه سراب بیجار واقع است. چشم قم چقای: در 17 کیلومتری قم چقای در دهستان " سیاه منصور" شهرستان بیجار واقع است. چشمه هفت آسیاب: در روستای شریف آباد از دهستان سیاه منصور واقع است. منبع: کتاب میراث فرهنگی استان کردستان